Dwi ddim wedi gwneud unrhyw sylw am wasanaeth Golwg 360 ers tipyn am mod i’n disgwyl i weld sut y fyddai’r gwasanaeth yn datblygu, ond mae’n werth edrych nôl ar beth sydd wedi digwydd ers y ‘lansiad’ (yr un cynta ar 15 Fai 2009, nid yr ail yn y Senedd a nid y trydydd pan fydd y wefan yn lansio go-iawn, rhywbryd cyn diwedd 2011?).

Yn fuan iawn ar ôl lansio fe welwyd y problemau technegol a fe gafwyd rhain eu trafod yn helaeth ar Faes-e, Twitter ac amryw o flogiau ynghyd a llefydd eraill siwr o fod nad ydw i’n ymwybodol ohonynt.

Fe roedd tri elfen i’r trafodaethau yma:

1. Rhwystredigaeth gyda problemau technegol y wefan
2. Sylwadau am ansawdd y gwaith dylunio a technegol ar y wefan
3. Beirniadaeth am natur yr erthyglau, safon y newyddiaduraeth a’r gwaith golygu

Fe roedd 1 yn deillio yn uniongyrchol o 2, ond fe drwsiwyd y broblem yn yr wythnos neu ddau gynta. Er hyn mae’r problemau technegol sylfaenol yn y wefan yn dal i achosi problemau i bobl ar adegau, yn enwedig os yw rhywun yn dilyn dolen i’r wefan wedi eu gopïo o ‘sesiwn’ rhywun arall (er enghraifft, dilynwch y ddolen yma). O ran rhif 3, mae’n hawdd addasu arddull y testun ar ôl derbyn adborth – dyw hi ddim mor hawdd trwsio problemau sylfaenol o fewn gwefan heb ei ail-ddatblygu o’r dechrau.

Ychydig iawn o sylw roddwyd i’r problemau yma gan y cyfryngau torfol yn gyffredinol a roedd y BBC yn amlwg yn petruso dros grybwyll y stori am resymau golygyddol/gwleidyddol. Roedd y rhithfro yn llawer mwy ‘rhydd’ i roi sylwebaeth di-duedd ac eitha manwl o ffaeleddau technegol y wefan a felly yn wasanaeth gwerthfawr ar adeg lle’r oedd cyfryngau torfol yn anwybyddu neu osgoi y stori.

Er hyn fe gafwyd un stori yn y Daily Post yn sôn am y problemau technegol. Rhaid hefyd diolch i Vaughan Roderick am rhoi sylw i’r mater ar ei flog er y ‘sensitifrwydd’ o wneud hynny.

Gyda llaw, mae’n werth edrych nôl ar gofnod Vaughan am y datganiad gwreiddiol lle roedd llywodraeth y Cynulliad yn datgan faint o arian fyddai ar gael ar gyfer datblygu gwasanaeth newyddion dyddiol yn Gymraeg. Mae’n bosib gweld lle ddechreuodd trafferthion Golwg yn y lle cynta. Mae’n cynnwys sylwadau perthnasol fel “Ydy’r £600,000 yn seiliedig ar unrhyw gynllun busnes?” (nac oedd yn amlwg) a “Pwy arall tybed? Mae Golwg yn gwadu”. Ie wir?

Tra roedd y cyfryngau yn anwybyddu’r mater, fe wnaeth gwefan cachu360 ymchwilio i ddatblygiad y wefan a dod o hyd i’r cysylltiad gyda cwmni datblygu gwefannau o India. Gyda chaniatad, fe wnes i wneud copi statig o’r wefan am fod y wefan ei hun am gau lawr.

Yn y cyfamser, roeddwn i wedi mynd ati i greu porthiant RSS a chyfrif Twitter ar gyfer lledu’r erthyglau o Golwg 360 a mae hyn wedi bod yn llwyddiannus iawn.

Ar ddiwrnod y ‘lansiad’ y wefan yn y Senedd (3 Mehefin 2009), fe gafwyd adroddiad gan Aled Scourfield ar newyddion S4C yn sôn fod y gwaith wedi ei wneud gan ‘gwmni arall’ heb ddatgelu unrhyw fanylion. Er hyn, roedd yr ymchwil ar gyfer yr adroddiad wedi defnyddio canfyddiadau cachu360 a chyfraniadau eraill o’r we. Fe godwyd nifer o gwestiynau hefyd gan Alun Cairns ar y diwrnod yma sydd wedi ei nodi yn y stori yma.

Gyda’r cwestiynau wedi eu codi yn y Senedd, fe wnaeth Alun Ffred gyhoeddi ddoe ei fod wedi gofyn i’r Cyngor Llyfrau am adroddiad ynglyn a’r problemau. Dwi’n gobeithio y fydd yr adroddiad yn ystyried mwy na dim ond y problemau technegol cychwynnol. Mae yna nifer o gwestiynau pwysicach i ofyn o ran sut aeth Golwg ati i ddatblygu’r wefan, sut dyfarnwyd y gwaith ac ati.

A dyna ni wedi cyrraedd heddiw, lle mae Golwg Newydd Cyf wedi gwneud datganiad sy’n codi cwestiynau pellach. Mae Golwg wedi pwysleisio nad oes unrhyw ‘arian cyhoeddus’ wedi ei ddefnyddio i greu y wefan, sydd yn swnio fel ‘bargen’ i bobl lleyg efallai. Ond mae’n gysyniad gwbl naïf i unrhyw un sydd wedi datblygu gwefannau ac efallai mai dyma’r rheswm pam fod datblygiad wedi y wefan wedi cael gymaint o drafferthion.

Does dim un cwmni (yng Nghymru neu India) yn gallu gwneud gwaith safonol ‘am ddim’ a fe fyddai wedi bod yn gwell buddsoddiad o arian cyhoeddus i neilltuo cyllid penodol i adeiladu’r wefan yn broffesiynol. Wedi’r cyfan, conglfaen y cais am yr arian gan Golwg Newydd oedd creu gwefan gyda newyddion dyddiol a felly roedd angen cyllido ar gyfer datblygu gwefan gyda cynsail technegol gadarn ar gyfer y dyfodol.

Yn amlwg, fe gafodd Tinopolis y bai am y wefan er mai’n amlwg erbyn hyn nad nhw wnaeth y gwaith datblygu. Dyna’r siawns mae unrhyw gwmni yn gymryd wrth is-gontractio gwaith ac os oedd Golwg/Tinopolis wedi bod yn onest o’r dechrau ynglyn a hyn, mae’n bosib fe fyddai llai o embaras a pwyntio bysedd wedi digwydd. Er hyn fe wnaeth Tinopolis gymeryd y cyfrifoldeb o lunio manyleb technegol (specification) a nhw hefyd ddylai fod wedi bod yn cadw golwg ar y gwaith datblygu o’r dechrau i’r diwedd i wneud yn siwr fod yr is-gontractwr yn gwneud y gwaith yn iawn. Os oedd y wefan wedi ei ddatblygu yn dda – mae’n sicr mai Tinopolis fyddai wedi cymeryd y clod er mai is-gontractwr oedd wedi gwneud y gwaith. Mae’n anodd teimlo rhy’n flin dros Tinopolis felly.

Fe ddaeth hi hefyd yn amlwg fod cwmni arall – TV Everywhere – wedi cymryd y cyfrifoldeb o ‘reoli’ y gwaith o adeiladu’r wefan a wedi is-gontractio y gwaith datblygu i gwmni Indinfotech o India. Mae’n anodd credu nad oedd Golwg a Tinopolis yn ymwybodol o hyn. Os nad oedden nhw’n gwybod neu’n poeni am bwy oedd yn gwneud y gwaith datblygu, mae’n dangos tipyn o naïfrwydd ar eu rhan nhw.

Roedd cwmni TV Everywhere yn cael eu redeg gan Iolo Jones, er fod y cwmni mewn trafferthion am nad yw wedi cofnodi cyfrifon gyda Tŷ’r Cwmniau. Erbyn hyn mae Mr Jones wedi gadael ei swydd fel cadeirydd cwmni Telesgôp, un arall o’r ‘partneriaid’ yng ngwasanaeth Golwg 360.

Un peth sy’n amlwg i mi o’r ffars yma yw nad yw rhedeg busnes ar sail rhyw cynghrair llac o ‘bartneriaid’ yn gweithio’n dda iawn. Gwnewch fusnes ar sail cytundebau cadarn rhwng cwmnïau, a mae digon o sgôp i drafod ‘noddiant’ neu dermau ffafriol er mwyn arbed arian h.y. gwneud y gwaith ar sail costau a nid elw.

Dwi’n edrych ymlaen i weld beth fydd ymateb y Gweinidog Diwylliant yn y pendraw a hefyd rhaglen Y Byd Ar Bedwar sydd yn debyg o roi sylw i’r mater cyn bo hir.