Y flwyddyn nesaf, fe fydd Cymdeithas yr Iaith yn hanner cant mlwydd oed. Yn 1987 felly roedd y Gymdeithas yn 25. Fe gyhoeddwyd casét fel rhan o’r dathliadau, gan y grŵp H3. Fe wnes i brynu hwn rhai blynyddoedd yn ôl yn Recordiau Cob am 50 ceiniog. Dyma’r clawr:
Dyma’r ddau gan fer ar ddechrau’r tâp:
[gplayer href=”/storfa/2011/09/1 – H3 – Y Blynyddoedd Aur.mp3″ ]H3 – Y Blynyddoedd Aur (Penblwydd Hapus)[/gplayer]
[gplayer href=”/storfa/2011/09/2 – Bandmaster D-H3 – Dydd Ddim yn Diwrnod.mp3″ ]Bandmaster D + H3 – Dydd Ddim yn Diwrnod[/gplayer]
Gyda llaw, dyma’r daflen oedd yn dod tu fewn i’r casét.
Ac i gloi’r tâp mae mics hirach o’r ddau gan arall.
Roedd Ffenestri yn fand synthpop Cymraeg ar ddechrau’r 80au. Aelodau’r band oedd Geraint James a Martyn Geraint (a ddaeth yn enwog wedyn fel diddanwr a cyflwynydd rhaglenni plant). Fe wnes i brynu eu albwm Tymhorau yn 1986 neu 87 a’i chwarae drosodd a throsodd.
Mae’r albwm yn cynnwys cân ‘Oes y Cyfrifiaduron’ wnaeth argraff arna’i ar y pryd mae dal yn ffefryn. Fe es i ati i wneud fideo ar gyfer y gân. Roeddwn am ddefnyddio fideo a lluniau dan drwydded Creative Commons ond roedd e’n gythreulig o anodd i ganfod deunydd addas, yn enwedig o wledydd Prydain. Dyna pam mae’r rhan fwyaf o’r deunydd yn tarddu o America.
Rwy’ am drafod y gân nes ymlaen ond dyma’r fideo i ddechrau (cliciwch y botwm sgrîn llawn i gael fersiwn HD).
Ar yr olwg gynta mae’n gân ysgafn am fyw yn oes y cyfrifiaduron. Mae’r geiriau ar y llaw arall yn sôn am fyd lle mae ‘cyfrifiaduron’ yn rheoli bywyd a dwyn swyddi. Cafodd y gân ei sgrifennu ynghanol diweithdra mawr yr 80au – “Y’ni eisiau’n gwaith yn ôl, mae’n ddiflas ar y dôl”. Oedd yna fai ar gyfrifiaduron?
Yng Nghymru, fe gollwyd y rhan fwyaf o’r swyddi yn y diwydiant glo a gweithgynhyrchu. Roedd y diwydiant electroneg a chyfrifiaduron yn un o’r meysydd prin lle roedd swyddi yn cael eu creu. Fe wnaeth y cwmni AB Electronics o Abercynon gynhyrchu nifer o gyfrifiaduron cynnar fel mae Amgueddfa Cymru yn esbonio.
Efallai roedd pethau’n edrych yn ddu yn nirwasgiad yr 80au ond roedd y math o broffwydo ar Tomorrow’s World yn eitha pell ohoni. Roedd yna deimlad y byddai cyfrifiaduron a’r robotiaid yn gwneud popeth drosto ni a fydde ni’n rhydd i fyw bywyd o hamdden mewn dinasoedd glan modern. Yn sicr mae robotiaid wedi disodli nifer o swyddi diflas mewn ffatrïoedd. Mae’n bosib dadlau hefyd mai gwarchod swyddi mae nhw’n wneud drwy wneud cynhyrchu nwyddau yn fwy effeithiol a felly’n gwneud hi’n bosib i gadw cwmnïau cynhyrchu mewn gwledydd fel Cymru lle mae cyflogau yn gymharol uchel.
Erbyn hyn dwi’n meddwl fod cyfrifiaduron wedi creu mwy o waith mewn meysydd cwbl newydd tra’n lleihau’r baich o weinyddu mewn meysydd eraill. Hyd at y 90au cynnar roedd swyddfeydd mawr yn arfer cyflogi stafelloedd llawn o bobl (menywod i fod yn gywir) oedd a’r gwaith penodol o deipio dogfennau a llythyrau. Doedden nhw ddim mwy na cyfrifiaduron dynol gyda gwirydd sillafu a geiriadur. Erbyn hyn mae pawb yn teipio – yn paratoi dogfennau a delio gyda’u gohebiaeth eu hunain, a hynny ar gyfrifiadur.
Doedd y swydd dwi’n wneud nawr ddim yn bodoli yn 1985. Roedd yna swyddi tebyg ar gael wrth gwrs mewn banciau, cwmni cyfrifydd neu yswiriant. Yr unig le arall fase swydd tebyg oedd mewn prifysgolion lle roedd sylfaen y dechnoleg dwi’n ddefnyddio nawr yn cael ei ddyfeisio a’i ddatblygu.
Felly ydi’r cyfrifiaduron wedi cymryd ein swyddi neu ydyn nhw wedi creu byd lle mae’n bosib creu swyddi gwbl newydd? Mae’n gân bop gwych ond hir oes i’r cyfrifiaduron.
Nôl yn y 90au, roedd y rhyngrwyd a’r we wedi dod yn gyfarwydd iawn yn y byd academaidd. Roedd tipyn o ffordd i fynd er mwyn argyhoeddi’r cyhoedd am y chwyldro. Yn 1994, roedd rhaglenni fel ‘The Net’ ar BBC 2 yn cyflwyno’r dechnoleg newydd i’r gwylwyr.
Yng Nghymru fe ddangoswyd cyfres o dri rhaglen o’r enw ‘Cyber Wales’ ar BBC Wales yn 1995. Dyma glip o ddechrau’r rhaglen sy’n cael ei gyflwyno gan Gareth Jones.
Roedd y llywodraeth yng Nghymru, yn bennaf drwy’r WDA, yn ceisio codi ymwybyddiaeth hefyd. Roedd y dechnoleg yn cael eu gyflwyno mewn llefydd fel y Sioe Frenhinol a’r Eisteddfod. Tua’r un adeg yn 1995, roedd arddangosfa (yng Nghaerdydd neu Gasnewydd?) i bobl gael gweld nid yn unig dechnolegau’r rhyngrwyd ond datblygiadau eraill fel ‘fideo ar alw’. Yn y clip nesa, mae Gareth Jones yn siarad ar Heno am y dechnoleg newydd.
Mae John Ogwen yn cael dipyn o sylw dyddiau ‘ma ond rhaid peidio anghofio ei wraig hyfryd, Maureen Rhys. Dyma gyfweliad â hi ar Wedi 7 ym mis Rhagfyr 2006.
Postiwyd ynFideo, Teledu|Sylwadau wedi eu Diffodd ar Maureen Rhys
Mae’r Cymry yn enwog am gerddoriaeth a chanu. Efallai fod hi’n addas felly mai Cymro ddyfeisiodd y meicroffôn modern sy’n galluogi ni i drosglwyddo a recordio sain. Dyma un o gampau y gwyddonodd David Edward Hughes (cysylltiad i’r erthygl saesneg ar Wikipedia am fod fwy o fanylion yno) sydd o dras Cymreig er nid yw’n hollol glir lle’i ganwyd.
Fe wnaeth David Hughes lawer o waith arloesol ym myd cyfathrebu drwy wifrau gyda’r telegraff ac arbrofion gyda radio. Yn anffodus doedd ganddo ddim y gallu mathemategol i gofnodi a chyflwyno ei waith felly ni gafodd ei glod haeddiannol am flynyddoedd lawer wedi hynny.
Ychydig iawn o wybodaeth sydd ar gael am y gwyddonydd Cymreig pwysig yma, felly dwi’n falch o weld fod llyfr newydd wedi ei gyhoeddi yn ddiweddar – Before We Went Wireless. Rwy am holi os ydi’r cyhoeddwyr yn America yn fodlon danfon copi i Gymru. Mae’r llyfr ar gael o rhai dosbarthwyr yn Lloegr ond am bris eitha uchel – dros £60.
Mae gan awdur y llyfr gysylltiadau â Chymru hefyd. Mae’n werth gwylio y fideo yma lle mae’r awdur, Ivor Hughes, yn esbonio ychydig am yr ymchwil hirfaith wnaeth e ar gyfer y llyfr.
